اینترنت را مي‌توان بزرگترین انقلاب ارتباطی سده اخیر نامید چه این پدیده عصاره تام و تمام فناوری و امتزاج آن با شیوه‌های گوناگون زندگی استاینترنت به خودی خود موجب وقوع انقلابی بزرگ نیز در عرصه ارتباطات شده است به گونه‌اي كه توانایی بسیج و گردهم‌آوری هزارها بلكه میلیون‌ها نفر را به صورت مجازی و در لحظه‌اي از زمان را دارد.
این اتفاق بسیار مهم در ابعاد مختلف زندگی بشری منصه‌ظهور یافته است كه مي‌تواند برای هر رویداد قابل تصور زندگی كاركرد خاص خودش را داشته باشد. كاركردی مثل ترغیب رای‌دهندگان به حضور در پای صندوق‌های رای و مشاركت بیشتر مردمی در فعالیت‌های سیاسی...
زمینه‌سازی برای شركت در انتخابات الكترونیك به خودی خود پدیده بسیار جدیدی است كه در نقاط مختلف دنیا به صورت آزمون و خطا مورد بررسی و آزمایش قرارگرفته است حال آنكه استفاده از این پدیده در انتخابات آمريكا نه لزوما به دلیل استفاده كاندیداها یا بهره‌برداری سیاسی كه به خودی خود، رویدادی كاملا قابل توجه در تاریخ آمريكا است.
این انتخابات نشان داده است كه اینترنت به ابزاری كاملا كارآمد و با كاربردهای گوناگون از جهات گوناگون من‌جمله تهییج طرفداران، تهیه بودجه رقابت و حتی ترغیب سرمایه‌داران به سرمایه‌گذاری برروی نماینده‌اي خاص از حزب، تبدیل شده است.انتخابات 2008 ایالات متحده فصلی نوین در تاریخ سیاسی آمريكا است. این نه به خاطر سیاست‌گذاری‌ها یا كاندیداها و یا حتی ظهور كاندیدایی سیاه‌پوست و كسب محبوبیت عمومی كه به دلیل استفاده گسترده و همه‌جانبه از اینترنت و ابزارهای نوین ارتباطی و ورود عامه مردم به مباحثی چون تبلیغ برای كاندیداها و جمع‌آوری كمك‌های مالی از طریق اینترنت است.
در حالی كه پیشتر این امور توسط كارگزاران سیاسی و سیاستمداران و آنهم به شیوه‌های گوناگون تخصصی و چانه‌زنی‌های متعدد در سطوح بالا و حتی مخفیانه و پنهانی صورت مي‌پذیرفت.
با اینكه اینترنت پدیده بسیار جدیدی به شمار مي‌رود اما استفاده از آن به قدری همه‌گیر شده است كه براساس گزارش موسسه Pew در ژوئن 2007 بیش از 50 درصد آمريكایی‌ها به اینترنت پرسرعت دسترسی دارند و 71 درصد از بزرگسالان آمريكایی در منزل اینترنت دارند. این در كنار استفاده روبه‌فزونی جوانان و نوجوانان از اینترنت و آنلاین شدن تقریبا تمامی مدارس و دانشگاه‌های آمريكا نشان مي‌دهد كه تقریبا تمام این كشور پهناور در سیطره شبكه وب است.
این درحالی است كه مطالب قابل مشاهده در اینترنت در سال‌های نخستین عمومی شدن اینترنت، مطالبی بود كه توسط كارشناسان و خبرگان در زمینه‌های مختلف تهیه مي‌شد اما اینك حجم عمده مطالب موجود در اینترنت، مطالبی كاملا عمومی و غیرتخصصی است و توسط افرادی معمولی تهیه مي‌شود.تولد جوامع و جمعیت‌های اینترنتی نیز موضوع جدیدی نیست و قدمتی به اندازه استفاده عمومی از اینترنت دارد. تاریخچه پیدایش این جمعیت‌ها به دهه 70 میلادی برمی‌گردد. زمانی كه جمعیت كاربر اینترنت به فكر استفاده از این ابزار برای ارتباط بیشتر و شكل دادن به فعالیت‌های رسمی و غیررسمی نمود. اما شكل جالبی از این جمعیت آنلاین، در اوایل سال 2000 زمانی كه بلاگ‌نویسی به منصه‌ظهور رسید، پدید آمد. خیلی‌ها شروع كردند به ایجاد فضاهای مجازی با عنوان بلاگ و وبلاگ در اینترنت.
به فاصله تنها چند سال هزارها وبلاگ به میلیون‌ها تبدیل شد و بسیاری شروع به درج خاطرات و تحلیل‌های خود از مسایل روز و امور سیاسی نمودند و این رسانه را رساترین رسانه برای ابراز عقاید خود از ایران گرفته تا چین و از هلند گرفته تا هند یافتند. این اتفاق همزمان شكل عملی‌تری نیز در كشوری مثل آمريكا به خود یافت كه عبارت بود از ایجاد گروه‌های حزبی و سیاسی و تهییج طرفداران و تلاش برای جلب رای برای كاندیداهای مورد نظر. یكی از اولین نمونه‌های كاربردی این روش از تمرین سیاست، كمپینی بود كه در سال 97 میلادی از سوی موسس یك شركت نرم‌افزاری در سانفرانسیسكو راه افتاد كه از دوستان و مشتریان خود خواست تا با ارسال ایمیل از نمایندگان خود بخواهند كه روند استیضاح رئيس‌جمهور سابق آمريكا، بیل كلینتون را متوقف كنند و توجه خود را به امور مهمتری معطوف نمایند.
همین ایمیل ساده كه با عنوان Move on ارسال شد به زودی به كمپین بزرگی تبدیل شد كه در حال حاضر با عنوان Moveon.org شناخته شده و نوعی از جنبش مدنی و بسیج عمومی در حوزه اینترنت محسوب مي‌شود و ابزاری بسیار قدرتمند در تغییر نگر‌ش‌ها و تاثیر بر افكار عمومی به حساب مي‌آید.
در سال 2006 و همزمان با انتخابات كنگره در ایالات متحده دو رویكرد جالب توجه در حوزه استفاده از شبكه وب در بسیج سیاسی مشاهده شد:اولین عامل، انفجار بزرگ تولید فكر و ایده در حوزه عمومی و نشر آن بر روی اینترنت كه به اختصار UGC شناخته مي‌شود، است. این فرآورده‌ها كه شامل كلیه محصولات تهیه شده توسط آماتورها اعم از عكس، متن، صدا و ویدئو است هزارها بار بازار سال (forward) شده و حجم عظیمی از مخاطبان را تحت تاثیر قرار مي‌دهد. فیلم اعدام صدام حسین كه توسط دوربین موبایل یكی از همین تولیدكنندگان آماتوری تهیه و منتشر شد، نمونه بارزی از این‌گونه از تولیدات به شمار مي‌رود.
این نمونه خود نمایشگر مشتی به مثابه خرواری است از عدم وجود محدودیت برای تولید و نشر در اینترنت. در حال حاضر وجود سایت‌هایی برای به اشتراك‌گذاری تولیدات شخصی نیز كار را آسان‌تر كرده‌اند. یوتیوب با امكان به اشتراك‌گذاری تصاویر و كلیپ‌های ویدئویی و فلیكر با امكان مشاركت در تصاویر و عكس‌ها زمینه حضور و بروز در جوامع مجازی را مهیا كرده‌اند. این سایت‌ها در كنار بلاگ‌های مختلف و پایگاه‌های چترگونه (پایگاه‌های كه برای كاربران امكان عرضه تولیدات خود در فضاهای بیشتری به دلیل وجود لینك‌ها و پل‌های خودفعال RSS را فراهم مي‌آورند) محمل‌های مناسبی برای انتشار عقاید و ایده‌ها به شمار مي‌روند.
تحقیق منتشر شده توسط موسسهPew حاكی از آن است كه 40 میلیون آمريكایی تولیدات شخصی و آماتوری خود را در فضای عمومی منتشر كرده‌اند حال آنكه از هر هفت كاربر آمريكایی یكی از آنها بلاگ شخصی دارد.
نمونه دیگری كه در اینجا ذكر آن جالب است و به كاركرد یوتیوب در حوزه رقابت سیاسی اشاره دارد به سال 2006 و انتخابات كنگره مربوط مي‌شود. در این مقطع تمامی سخنرانی‌های سناتور ایالت ویرجینیا جرج آلن به طور مرتب توسط یك فیلمبردار هندی‌الاصل به نام سیدارث كه از سوی رقیب این سناتور یعنی جیم وب استخدام شده بود یا به روایتی به صورت داوطلبانه فعالیت مي‌كرد، ضبط مي‌شد.
وی هدفش از این كار را بررسی افكار رقیبش در قالب سخنرانی‌هایش عنوان كرده بود. در یكی از سخنرانی‌های ماه آگوست جرج آلن كه از حضور نماینده رقیب به تنگ آمده بود، عنان صبر از كف داده و با لحنی توهین‌آمیز او را Mecaca (میمون یا سیاه برزنگی) نامید. انتشار فیلم این توهین در سایت یوتیوب و دیگر وبسایتها چنان فضای سنگینی را برای سناتور فراهم آورد كه وی به سرعت مجبور به عذرخواهی شد و ادعا كرد كه قصد توهین جمعی و تبعیض نژادی نداشته است (چرا كه این كلمه برای تحقیر برده‌ها نیز به كار مي‌رفته).
اما این عذرخواهی دردی را دوا نكرد و این فیلم روزهای متمادی توسط صدها هزار كاربر اینترنت دیده شد و رقابت در این ایالت رقابت مكاكا نام گرفت. در انتخابات ماه نوامبر سناتور رقابت را درحالی به رقیبش باخت كه بسیاری دلیل این باخت را انتشار همین فیلم در اینترنت عنوان كردند. تاثیر این فیلم بر فضای رقابتی به گونه‌اي بود كه حتی مجله اینترنتی سالون saloon عنوان مرد سال را به سیدارث داد چرا كه او توانست با استفاده از دوربین ویوتیوب ذهنیت دنیا را نسبت به این ابزارها تغییر دهد.
دومین عامل اما رشد شبكه فعالان اجتماعی در شبكه است. فعالیت جمعیت‌های آنلاین به سرعت و همزمان با توسعه اینترنت مورد توجه قرار گرفت. اما در سال‌های اخیر تعداد و ابعاد این جمعیت‌های مجازی به موازات توسعه ابزارهای به اشتراك‌گذاری تولیدات و ایده‌ها در اینترنت، رشدی عظیم و فزاینده یافته است.
سایت‌هایی مثل Myspace و Facebook كه در ابتدا تنها توسط نوجوانان و دانش‌آموزان و نهایتا دانشجویان كالج‌ها مورد توجه قرار گرفته بود، به سرعت جای خود را در میان فعالان اجتماعی با گرایش‌های سیاسی بازنموده است و ده‌ها میلیون عضو فعال و تاثیرگذار در این رده دارد.
گزارش منتشر شده توسط موسسه آماری Ipsos در ژوئیه 2007 حاكی از آن است كه 24 درصد آمريكایی در یك ماه اخیر منتهی به زمان گردآوری اطلاعات در یكی از جمعیت‌های اجتماعی- سیاسی فعالیت كرده‌اند و یك سوم كاربران اینترنتی حداقل یك فیلم یا ویدئو كلیپ را از این سایت‌ها دانلود كرده اند. اهمیت این سایت‌ها به گونه‌اي برای سیاستمداران نیز مهم جلوه كرده است كه در رقابت 2006 كنگره، بسیاری از كاندیداها به سمت این سایت‌ها هجوم آورده و با درج رزومه (زندگینامه و فعالیت‌های خود) بر روی این سایت‌ها مبادرت كرده و حتی شعارهای تبلیغاتی و فیلم‌ها و چند رسانه‌ای‌های تبلیغی خود را بر روی این وبسایتها آپلود كردند.
این اتفاق كه خود به ایجاد رویه‌اي جالب در رقابت انتخاباتی تبدیل شد به نظر مي‌رسد كه در این دور از انتخابات نیز به شدت پیگیری مي‌شود و بسیاری از كشمكش‌ها و جدل‌ها در فضای اینترنتی در حال وقوع است.باراك اوباما كاندیدای دموكراتی است كه بهترین استفاده را از این ابزارها برده است و با استفاده تام و تمام از همه پتانسیل‌های موجود در اینترنت و به خصوص جمعیت‌های مجازی، شبكه‌اي وسیع از طرفداران را ساماندهی كرده و منابع مالی متفاوتی را به سمت خود جذب كرده است.
استفاده از اینترنت برای انتشار تصاویر ویدئویی كاندیداها نیز توسط هر دو حزب عمده رقیب با جدیت دنبال مي‌شود به گونه‌اي كه این تولید روزمره كلیپ‌های ویدئویی در حال تبدیل شدن به آفتی جدی در این حوزه از سوی بعضی از كارشناسان قلمداد مي‌شود.تامین بودجه‌های تبلیغاتی و ایجاد منابع درآمدی برای رقابت‌های انتخاباتی از طریق شبكه پیچیده‌اي از شركت‌ها، تامین‌كنندگان عمده و موسسات مالی حامی، فعالیت عمده دیگری است كه به وسیله اینترنت با جدیت و تلاش در حال پیگیری است.
یكی از وب‌سایت‌های بسیار موفق و جذاب در این میان سایت Change.org است كه با هدف دریافت كمك‌های مردمی برای بهبود شرایط زندگی در كره زمین و با تكیه بر شعار انتخاباتی اوباما یعنی تغییر یا change بنا شده است.
این وب‌سایت كه با وصل كردن شاخه‌های مختلف اجتماعی به منابع اقتصادی و ترغیب مردم برای كمك به تغییر در جهت بهبود فعالیت مي‌كند در‌حقیقت به نوعی منابع مالی انتخاباتی باراك اوباما را متاثر كرده و باعث افزایش بنیه مالی این كاندیدا شده است.روش كار این سایت علیرغم پیچیدگی ظاهری، چندان هم پیچیده نیست. فرض كنید یك گروه تولیدكننده پنیر قصد دارند از حقوقشان دفاع كرده و نماینده‌اي داشته باشند كه در این زمینه برایشان چانه‌زنی كند. این گروه اقدام به تشكیل كمیته خاص خود در این وب‌سایت كرده و با ارائه كمك‌های مالی به كمیته مزبور، آن را تقویت مي‌كنند. فرض مي‌كنیم در این شرایط كاندیدایی به این منظور پیدا نشود.
در این شرایط سایت، كمك‌های مالی را حفظ نموده تا این كه نماینده‌اي این مهم را در دستوركار خود قراردهد. این كمك‌های مالی و منبع مالی ایجاد شده به سوی این نماینده سرازیر مي‌شود در حالی‌كه سایر نمایندگان مخالف نیز نامه‌اي دریافت مي‌كنند مبنی بر این كه میزان كمك‌های ارسال شده به این نماینده چقدر است و چگونه این سایت توانسته است منابع مالی را در این راستا بسیج كرده و سپس كمك‌ها را به سمت این نماینده سرازیر كند.
رقابت انتخاباتی 2008 چند ماهی است كه به واقع شروع شده است و این روزها، هر ساعت جدی تر مي‌شود اما نكته جالب در این میان تغییر زمین بازی است. زمین بازی رقابت انتخاباتی 2008 ریاست جمهوری ایالات متحده بیش از پیش در فضای مجازی در جریان است. جایی كه رقبا چندان یكدیگر را نمی‌بینند، طرفداران با مخالفان چهره به چهره نمی‌شوند و تامین‌كنندگان مالی فقط شماره حساب و میزان كمك خود را توسط صفحه كلید رایانه یا لپ‌تاپ خود وارد مي‌كنند.
این درحالی است كه كاندیداها نیز دیگر چندان تسلطی بر تفسیر پیام‌های خود ندارند و حركات و گفته‌هایشان توسط طرفداران یا مخالفانشان به انواع گوناگون و در قالب‌های مختلف در كسری از ثانیه به همه دنیای مجازی مخابره مي‌شود।
نوشته؛ مهدی جدی‌نیا
ناشر: همشهری
